Bản dịch Minh Đạo gia huấn

 MINH ĐẠO GIA HUẤN

Sách Minh đạo gia huấn này gồm 90 bài, toàn là những cách ngôn thâm thúy, khuyên bảo cho trở nên người đủ tư cách ở gia đình, xã hội, thấm nhuần lẽ thanh cao về triết học và tâm lý. Tuy nhan đề Giảng rõ để dạy con cháu trong nhà, nhưng thật là sách có giá trị có thể dùng để làm kim chỉ nam cho tất cả nhân dân ở các quốc gia chịu ảnh hưởng chủa Nho giáo. Sài gòn 1971-Đoàn Trung Còn

(Sách này xưa được truyền tụng rất rộng ở vùng Thanh Hoá-Nghệ An, hầu hết các ông đồ nho ở các làng bản thời phong kiến đều học thuộc sách này để dạy cho con cháu)

Người ta trăm nghề tùy thân

Nhưng mà văn học phải cần đầu tiên

Thi thư là báu gia truyền

Học trò là kẻ sĩ hiền trọng thay

Kìa xem sách kén thầy đời cổ

Đổi trao con dạy giỗ đó mà

Chọn người  đức hạnh hiền hòa

Tôn thầy kết bạn để mà noi gương

Nuôi con cái kém đường giáo huấn

Lỗi vì ai? Đó hẳn vì cha

Dạy không nghiêm không thiết tha

Biếng lười lỗi ấy chẳng qua vì thầy

Không chăm chỉ đêm ngày học hỏi

Đạo làm con muôn nỗi sai lầm

Noi gương sư phụ khổ công

Xưa nay hào kiệt anh hùng đã ghi

Việc học tập cần ghi ba lẽ

Cho trọn tình chớ để sót quên

Con chăm, cha thực, thầy nghiêm

Ba điều có trọn mới nên đạt thành.

Người ta có ba tình cao nhất

Phải nên thời như một chớ sai

Không cha hồ dễ sinh nhai

Không thầy sao dễ chỉ tài mở mang?

Không vua hầu dễ giàu sang

Vua, thầy, cha phải thờ ngang đèn cù

Những nhà vốn sẵn dòng đạo đức

Con cháu đều rất mực thông minh

Những nhà đạo đức bất minh

Con cháu dốt nát vẻ hình ngẩn ngơ

Nuôi con trai thờ ơ dạy giỗ

Thà nuôi lừa còn bõ công chăm

Nuôi con gái mà chẳng răn

Chẳng thà nuôi lợn mà ăn thịt thà

Cách dạy bảo người ta trước hết

Hãy lấy điều lễ phép làm đầu

Hỏi thưa chẳng nói nên câu

Thế là ngu dốt còn đâu ra người

Người chẳng dạy tính trời sẵn có

Bậc thánh rồi còn nói chi mà

Càng học càng thấy giỏi ra

Chẳng là hiền thánh cũng là hiền nhân

Nhưng dạy cứ trân trân ra đó

Ấy hẳn phường ngu lỗ tối tăm

Yêu đời khôn chí lao tâm

Ấy là những kẻ vào tầm khôn ngoan

Có ruộng chẳng lo toan cày cấy

Kho lẫm đầy đến mấy cũng hư

Sách hay mà chẳng đọc ư?

Cháu con cũng sẽ si ngu suốt đời

Kho lẫm đã tứ thời rỗng tuyếch

Tháng ngày đành đói rách tả tơi

Cháu con ngu dốt than ôi!

Lễ kia đã nát nghĩa thôi cũng mờ

Người không học nhiều cơ khốn khó

Tối như đêm chẳng có đèn soi

Nghe thơ như điếc như lồi

Trong vào sách vở như đui như mù

Lúc còn bé cần cù chăm học

Khi lớn lên chăm sóc làm ăn

Chính tâm tỏ lại tu thân

Tề gia trị quốc an dân mới là

Việc học cốt ở nhà ôn tập

Lắm người thân tấp nập bạn mong

Rồi ra khoa đạt triều phong

Bõ công đèn sách mớ hòng thành nhân

Nghèo chăm học lập thân nên dễ

Giàu học chăm càng vẻ vang danh

Chữ rằng có chí ắt thành

Quyển vàng càng mở càng rành chuyện hay

Chăm học hỏi đó đây thong tỏ

Trí não mình cũng có sáng ra

Thiết tha học kẻ kém ta

Cũng là nghĩa lý dần dà thậm kinh

Học mà cứ một mình không bạn

Thì hẹp hòi nông cạn rất nhiều

Một mình tự quyết sai nhiều